توسط : اگر به دنبال سفر به سرزمینی هستید که طعم‌ها، نقش‌ها و هنرهای اصیل ایرانی را در گوشه‌گوشه‌اش حس کنید، لرستان دقیقاً همان‌جاست. از شیرینی‌هایی که با عطر روغن حیوانی و شیره انگور دل را می‌برند تا بافته‌هایی که هر تار و پودشان قصه‌ای از زندگی عشایری را روایت می‌کند، سوغات لرستان فقط یک یادگاری نیست؛ تجربه‌ای است از فرهنگ، طبیعت و مهارت مردمانی که سنت را هنوز در قلب زندگی نگه داشته‌اند.
اگر پیش از خرید سوغات، می‌خواهید با فضای فرهنگی، دیدنی‌ها و مسیرهای گردشگری این استان بیشتر آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم ابتدا نگاهی به راهنمای سفر به لرستان بیندازید. در این راهنمای جامع، با سوغاتی‌های منحصربه‌فرد این استان آشنا می‌شوید؛ از شیرینی محلی لرستان گرفته تا صنایع دستی خرم‌آباد و بروجرد، از روغن ناب دلفان تا ورشوی درخشان بروجرد. ادامه این متن، سفری است به عمق هویت لرستان.
سوغات خواراکی لرستان
سوغات خوراکی لرستان مجموعه‌ای از طعم‌ها، سنت‌ها و تاریخچه‌های شیرینی است که ریشه در سبک زندگی مردم این استان دارد. از شیرینی‌های محلی لرستان تا فراورده‌های دامی که توسط عشایر تولید می‌شوند، هر خوراکی حامل داستانی از طبیعت، مهارت و فرهنگ این منطقه است. چه در بازارهای سنتی خرم‌آباد، چه در روستاهای کوهستانی الیگودرز یا در میان محصولات خانگی نورآباد لرستان، این خوراکی‌ها همچنان بخشی جدانشدنی از هویت سوغات لرستان هستند.
نان‌ها و شیرینی‌های سنتی
نان ساجی:
نان ساجی یکی از نان‌های سنتی و اصیل لرستان است که با استفاده از ساج (صفحه فلزی محدب) روی آتش یا اجاق هیزمی پخته می‌شود. این نان، ساده، نازک و بسیار خوش‌طعم است و در مدل‌های مختلفی همچون تیری (بسیار نازک)، تپ‌تپی (کمی ضخیم‌تر و پف‌دار)، ته‌کله‌ای و فه‌تیره تهیه می‌شود. پخت نان ساجی در بیشتر خانه‌های روستایی دورود و نورآباد لرستان همچنان رواج دارد و اغلب با روغن حیوانی یا پنیر محلی مصرف می‌شود. این نان علاوه بر کاربرد روزمره، در مراسم سنتی و سفره‌های مهمانی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.
شیرینی آردی:
یکی از محبوب‌ترین شیرینی‌های محلی خرم‌آباد و مناطق اطراف آن است که به‌صورت خانگی و کارگاهی تولید می‌شود. این شیرینی با آرد، روغن، شکر و طعم‌دهنده‌هایی مانند هل یا وانیل تهیه شده و در انواع مختلفی همچون گردویی، نخودی و نارگیلی عرضه می‌شود. بافت نرم و لطیف، ماندگاری بالا و طعم ملایم باعث شده که شیرینی آردی به یکی از گزینه‌های اصلی در خرید سوغات خرم‌آباد و سایر شهرهای لرستان تبدیل شود، به‌ویژه برای کسانی که به دنبال یک شیرینی سالم و سنتی هستند.
برساق:
یک شیرینی خشک و سنتی لرستانی است که در بسیاری از روستاها و شهرهای استان، به‌ویژه در بازارهای محلی خرم‌آباد و دلفان به‌راحتی یافت می‌شود. این شیرینی با ترکیبی از آرد، شکر، تخم‌مرغ، رازیانه، دارچین و گلاب تهیه می‌شود و طعمی شیرین و معطر دارد. برساق به دلیل ماندگاری بالا و عدم نیاز به نگهداری خاص، یکی از گزینه‌های محبوب برای سوغات لرستان در مراسم سنتی، عروسی‌ها، اعیاد مذهبی و سفرهای بین‌شهری است. بافت تُرد آن در کنار طعم و بوی خاص ادویه‌ها، آن را به یکی از شیرینی‌های شاخص لرستان تبدیل کرده است.
کلوچه بروجردی:
کلوچه بروجردی یکی از شناخته‌شده‌ترین و محبوب‌ترین سوغات‌های خوراکی شهر بروجرد است که شهرت آن فراتر از مرزهای استان لرستان رفته است. این کلوچه با ترکیبی از آرد گندم، شکر، مغز بادام، روغن حیوانی و طعم‌دهنده‌هایی مانند هل و گلاب تهیه می‌شود و بافتی نرم و شیرین دارد. برخلاف کلوچه‌های صنعتی، کلوچه بروجردی به‌صورت سنتی و با دست پخته می‌شود و طعم اصیل و خانگی آن زبانزد است. این شیرینی به دلیل ارزش غذایی بالا، ظاهر جذاب و طعم دلچسب، در سفره‌های مهمانی، مراسم و به‌ویژه در بسته‌بندی‌های سوغات لرستان بروجرد جایگاه ویژه‌ای دارد.
کاک لرستان:
کاک لرستان یکی از شیرینی‌های سنتی و خاص این منطقه است که با ظاهری چهارگوش و طعمی دلپذیر، در میان شیرینی‌های محلی غرب کشور جایگاه ویژه‌ای دارد. این شیرینی از ترکیب آرد تازه، زعفران، روغن حیوانی و شیره انگور یا عسل تهیه می‌شود و در نهایت روی آن را با شیره داغ می‌پوشانند تا هم براق و هم نرم شود. برخلاف کاک کرمانشاهی که به‌صورت نازک و لوله‌شده است، کاک لرستان ضخیم‌تر و مربعی‌شکل بوده و در شهرهایی مانند خرم‌آباد و نورآباد پخت می‌شود. کاک لرستان نه‌تنها در ایام نوروز، بلکه در طول سال نیز یکی از انتخاب‌های اصلی مردم برای پذیرایی و خرید سوغات خوراکی لرستان است.
حلواها و مشتقات کنجدی
حلوا شکری:
حلوا شکری یکی از خوراکی‌های سنتی و مقوی استان لرستان است که در بسیاری از خانه‌های محلی به‌ویژه در فصل‌های سرد سال، به‌عنوان صبحانه یا میان‌وعده مصرف می‌شود. این حلوا با ترکیبی از ارده (کنجد آسیاب‌شده) و شکر تهیه می‌شود و گاهی در آن از هل، وانیل یا مغزهایی مانند پسته و گردو نیز استفاده می‌کنند تا طعمی غنی‌تر و بافتی خوش‌خوراک‌تر داشته باشد. حلوا شکری لرستان به دلیل انرژی بالا، طبع گرم و خواص تغذیه‌ای، در بازارهای سنتی شهرهایی مانند خرم‌آباد و بروجرد عرضه می‌شود و گزینه‌ای محبوب برای تهیه سوغات سنتی لرستان به شمار می‌آید.
حلوا ارده:
حلوا ارده یکی از فرآورده‌های سنتی و پرطرفدار در میان سوغات خوراکی لرستان است که از ترکیب ارده، شکر و هل تهیه می‌شود. این شیرینی بافتی نرم، طعمی ملایم و طبعی گرم دارد و معمولاً به‌عنوان صبحانه یا میان‌وعده‌ای مغذی مصرف می‌شود. حلوا ارده در شهرهایی مانند بروجرد و خرم‌آباد تولید و در بسته‌بندی‌های سنتی به فروش می‌رسد.
ارده شیره:
یکی از ترکیبات سنتی، مقوی و محبوب مردم بروجرد و سایر مناطق لرستان است که از ترکیب ارده‌ی خالص و شیره انگور تهیه می‌شود. این خوراکی ساده اما پرانرژی، طعمی شیرین، بافتی روان و خواص غذایی بالایی دارد و بیشتر به‌عنوان صبحانه یا وعده‌ای سالم در روزهای سرد سال مصرف می‌شود. ارده شیره به‌عنوان یکی از خوراکی‌های اصیل و پرمصرف، در میان سوغات‌های غذایی لرستان نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.
حلوا مغزی:
حلوا مغزی نوعی شیرینی سنتی و مغذی در میان خوراکی‌های محلی لرستان است که از ترکیب ارده یا کنجد آسیاب‌شده با مغزهایی مثل گردو، پسته یا بادام تهیه می‌شود. این خوراکی، بافتی نرم، طعمی شیرین و ارزش غذایی بالایی دارد و به‌ویژه برای تقویت بدن در فصول سرد بسیار مناسب است. حلوا مغزی در بسته‌بندی‌های سنتی در بازارهای محلی خرم‌آباد و بروجرد عرضه می‌شود و به‌عنوان یک سوغات سالم و مقوی شناخته می‌شود.
ارده مغزدار:
ارده مغزدار یکی از محصولات خوش‌طعم و پرطرفدار در میان سوغات خوراکی لرستان است که از ترکیب ارده خالص با مغزهایی مانند گردو، بادام یا پسته تهیه می‌شود. این خوراکی هم طعمی ملایم و شیرین دارد و هم ارزش غذایی بالایی، به‌ویژه برای وعده صبحانه یا میان‌وعده. ارده مغزدار لرستان معمولاً در بسته‌بندی‌های سنتی و محلی در بازارهای خرم‌آباد، بروجرد و نورآباد عرضه می‌شود و یکی از انتخاب‌های محبوب در خرید سوغات محسوب می‌شود.ارده سنتی مخلوط با مغزهای محلی، در بسته‌بندی‌های سنتی عرضه می‌شود.
فرآورده‌های دامی و طبیعی
روغن حیوانی دلفان (روغن دان):
این روغن که به‌نام محلی “روغن دان” شناخته می‌شود، یکی از اصیل‌ترین و مرغوب‌ترین فرآورده‌های دامی لرستان است که به‌ویژه در منطقه نورآباد دلفان تهیه می‌شود. این روغن از کره گرفته‌شده از شیر گاو یا گوسفند کوهستانی و به روش سنتی در مشک چوبی یا پوستی تولید می‌شود. عطر خاص، خلوص بالا و طعم بی‌نظیر آن باعث شده تا روغن حیوانی دلفان نه‌تنها در لرستان بلکه در بسیاری از استان‌های دیگر هم متقاضی داشته باشد و یکی از پرفروش‌ترین سوغات‌های محلی به شمار رود.
عسل طبیعی کوهستانی لرستان:
عسل لرستان از ارزشمندترین سوغات‌های خوراکی این استان است که در دامنه‌های سرسبز و مرتفع الیگودرز، دورود و مناطق عشایری کوهستانی تولید می‌شود. این عسل که غالباً همراه با موم طبیعی عرضه می‌شود، سرشار از آنزیم‌های مفید، ژل رویال و مواد مغذی با خواص دارویی است. رنگ کهربایی، طعم غنی و عطر خاص گل‌های کوهی، آن را در میان عسل‌های کشور ممتاز کرده است. عسل کوهستانی لرستان به دلیل کیفیت بالا، طبیعی بودن و برداشت سنتی، یکی از پرطرفدارترین گزینه‌ها برای خرید سوغات الیگودرز لرستان و سایر مناطق کوهستانی این استان به شمار می‌آید.
خوراکی‌های محلی فرآوری‌شده
شیره انگور:
شیره انگور یکی از فرآورده‌های طبیعی و شیرین لرستان است که با جوشاندن عصاره انگور تازه به‌دست می‌آید. این شیره غلیظ، مقوی و خوش‌طعم معمولاً همراه با نان ساجی یا ارده مصرف می‌شود و انرژی بالایی دارد. در بسیاری از خانه‌های محلی به‌ویژه در خرم‌آباد و بروجرد، شیره انگور جزو مواد غذایی ثابت و یکی از گزینه‌های رایج برای سوغات لرستان محسوب می‌شود.
ترخینه:
یکی از خوراکی‌های سنتی و کاربردی در آشپزی محلی لرستان است که از ترکیب بلغور گندم و دوغ تهیه می‌شود. این ترکیب پس از خشک شدن، به‌صورت گلوله‌های کوچک نگهداری می‌شود و پایه اصلی آش ترخینه است؛ غذایی گرم، ترش‌مزه و مقوی. ترخینه لرستان به‌ویژه در ماه‌های سرد سال مصرف می‌شود و از جمله سوغاتی‌های خاص و سالم در بازارهای محلی خرم‌آباد و نورآباد به شمار می‌آید.
عرق بیدمشک:
عرق بیدمشک یکی از عرقیات گیاهی سنتی و معطر در میان خانواده‌های لرستانی است که به‌دلیل خاصیت آرام‌بخشی و طبع خنک، به‌صورت روزمره یا در مراسم خاص مصرف می‌شود. این نوشیدنی گیاهی بیشتر در مناطق روستایی تولید می‌شود و به‌عنوان یکی از سوغات‌های سالم و پرطرفدار در بازارهای سنتی خرم‌آباد و الیگودرز عرضه می‌گردد.
انگشت‌پیچ:
یکی از شیرینی‌های سنتی و خاص لرستان است که بیشتر در خرم‌آباد شناخته شده و محبوب است. این شیرینی بافتی چسبناک، نرم و طعمی شیرین و ماندگار دارد که از ترکیب مواد ساده اما با روش پخت خاص به‌دست می‌آید. انگشت‌پیچ معمولاً در بسته‌بندی‌های محلی فروخته می‌شود و به‌عنوان یک سوغات خوراکی منحصربه‌فرد از خرم‌آباد شناخته می‌شود.
سمنوی بروجرد:
سمنوی بروجرد یکی از خوراکی‌های سنتی و آیینی لرستان است که از جوانه گندم تهیه می‌شود و بافتی کش‌دار، طعمی شیرین و رنگی قهوه‌ای دارد. این سمنو معمولاً در روزهای پایانی زمستان و ایام نوروز پخته می‌شود و به‌عنوان نماد برکت و سلامتی در سفره‌های مردم جای دارد. سمنوی سنتی بروجرد نه‌تنها در بین اهالی منطقه، بلکه در میان مسافران نیز به‌عنوان یکی از خاص‌ترین سوغات خوراکی لرستان شناخته می‌شود.
صنایع دستی لرستان
صنایع دستی لرستان نمادی از فرهنگ، خلاقیت و هویت مردم این سرزمین کوهستانی است. استان لرستان با اقوام عشایری و روستایی متنوع خود، یکی از غنی‌ترین مناطق ایران از نظر تولید صنایع دستی محسوب می‌شود. در بازارهای محلی خرم‌آباد، بروجرد، دورود، الیگودرز و نورآباد لرستان می‌توان آثار هنرمندانه‌ای را دید که از دل طبیعت و سنت برخاسته‌اند. بسیاری از گردشگران، هنگام خرید سوغات لرستان، به دنبال محصولاتی هستند که ماندگار، قابل استفاده و زیبا باشند؛ ویژگی‌هایی که دقیقاً در صنایع دستی لرستان نهفته است. در ادامه، مهم‌ترین دسته‌بندی‌های این هنرها را به‌صورت گزینه‌ای مرور می‌کنیم.
دست‌بافته‌ها و نساجی سنتی
جاجیم‌بافی:
جاجیم‌بافی یکی از اصیل‌ترین و کهن‌ترین هنرهای نساجی در لرستان است که بیشتر توسط زنان عشایر در مناطق کوهستانی مانند نورآباد و دورود بافته می‌شود. این بافته‌ی رنگارنگ با نقوش سنتی همچون شونه، دنو موشی، شیروز و گلی، نه‌تنها کاربردی است بلکه جنبه‌ی تزئینی نیز دارد. جاجیم لرستان معمولاً به‌عنوان پتو، رومیزی، یا زیرانداز استفاده می‌شود و به‌دلیل رنگ‌های زنده و بافت محکم، از جمله سوغات‌های محبوب در بازارهای محلی به شمار می‌آید.
سایر دست‌بافته‌های سنتی لرستان:
در کنار جاجیم‌بافی، لرستان مجموعه‌ای متنوع از بافته‌های سنتی دارد که هرکدام کاربرد، طرح و پیشینه خاص خود را دارند. این دست‌بافته‌ها نه‌تنها در زندگی روزمره مردم، بلکه در آیین‌ها، کوچ‌نشینی و حتی جهیزیه‌های سنتی حضور پررنگی دارند. بیشتر این هنرها توسط زنان روستایی و عشایر در شهرهایی مانند نورآباد، خرم‌آباد، بروجرد و کوهدشت تولید می‌شوند و بخشی از هویت فرهنگی و صنایع دستی لرستان به شمار می‌روند.
- گلیم‌بافی: دست‌بافته‌ای تخت و کاربردی با تار و پود پشمی؛ رایج در نورآباد و خرم‌آباد.
- قالی‌بافی عشایری: با طرح‌های ذهنی و استفاده از رنگ‌های طبیعی؛ بیشتر در بین زنان کوچ‌رو لرستان رواج دارد.
- حرمی‌بافی: دست‌بافته‌ای خاص با ابعاد مشخص (معمولاً ۷۰×۱۰۰ سانتی‌متر) و نقش‌هایی چون گل و پروانه، در بروجرد و خرم‌آباد.
- سیاه‌چادر‌بافی: ویژه عشایر؛ از موی بز سیاه، مقاوم در برابر باران و آفتاب، نماد زندگی کوچ‌نشینی.
- چیت‌بافی: پارچه‌بافی سنتی با طرح‌های ساده برای مصرف روزمره یا دوخت لباس‌های محلی.
- نواربافی (مداخله‌بافی): بافت نوارهای تزیینی با دستگاه‌های ساده، استفاده در لبه لباس یا تزیینات.
- ماشته‌بافی: بافتهای مشابه جاجیم، دارای نقش‌های هندسی و کاربردهایی چون روانداز، پشتی و رومبلی.
پوشاک و پاپوش سنتی
پوشاک سنتی مردم لرستان، بازتابی از اقلیم، فرهنگ و سبک زندگی این منطقه است. لباس‌های محلی این استان با استفاده از پارچه‌ها و دوخت‌های خاص، نه‌تنها کاربردی هستند بلکه به‌عنوان نمادهای هویتی نیز شناخته می‌شوند. از گیوه‌های سبک تابستانی تا کلاه‌های نمدی سنتی و روسری‌های خاص گلونی، هر قطعه‌ای از پوشش سنتی مردم لر، داستانی از گذشته و اصالت را روایت می‌کند.
- گیوه‌دوزی: کفش سبک و سنتی، مناسب تابستان، با رویه از نخ ابریشم و کفی از جاجیم یا چرم.
- کلاه نمدی: تولیدشده با نمد کوبیده‌شده؛ سنتی‌ترین سرپوش مردان لر در مراسم محلی.
- لباس محلی لری: شامل تن‌پوش‌های پشمی و شال‌های رنگی که نشانی از هویت قومی و آیینی دارند.
- گلونی: روسری بزرگ با نقوش بته‌جقه، نماد زنان لر؛ در روز ملی گلونی بسیاری آن را به سر می‌بندند.
صنایع فلزی و چوبی
در میان هنرهای سنتی لرستان، صنایع فلزی و چوبی جایگاه ویژه‌ای دارند و بخش مهمی از صنایع دستی لرستان را تشکیل می‌دهند. این هنرها که اغلب با ابزارهای ساده اما مهارت بالا انجام می‌شوند، نشان‌دهنده خلاقیت و دقت صنعتگران محلی هستند. از ساخت ظروف فلزی با آلیاژ ورشو گرفته تا تراش‌های هنرمندانه روی چوب، این صنایع در بازارهای بروجرد، خرم‌آباد و سایر شهرهای استان قابل مشاهده‌اند و اغلب در قالب سوغات نیز عرضه می‌شوند.
- ورشوسازی: هنر فلزکاری با آلیاژ نقره‌گون ورشو؛ در تولید سماور، سینی، قاشق و قوری در بروجرد شهرت دارد.
- مسگری سنتی: ساخت ظروف و ابزار فلزی دست‌ساز از مس؛ گاهی با قلم‌زنی همراه است.
- چلنگری: ساخت قفل، زنجیر، ابزار فلزی و گاهاً زیورآلات ساده؛ با استفاده از پتک و سندان.
- خراطی: هنر تراش چوب برای تولید ظروف، تنه قلیان، پایه آباژور و دیگر اقلام تزئینی یا کاربردی.
هنرهای پارچه‌ای و تزئینی
بخش دیگری از صنایع دستی لرستان به هنرهای ظریف و تزئینی مربوط می‌شود که بیشتر توسط زنان هنرمند محلی انجام می‌گیرند. این هنرها با پارچه، نخ، رنگ و ظرافت شکل می‌گیرند و جلوه‌ای ویژه به لباس‌ها، رومیزی‌ها، وسایل دکوری و حتی آیینه‌ها می‌دهند. در بسیاری از خانه‌های سنتی و بازارهای محلی لرستان، این آثار به چشم می‌خورند و بخشی از هویت بصری فرهنگ این منطقه را تشکیل می‌دهند.
- چهل‌تکه‌دوزی: ترکیب تکه‌پارچه‌های رنگی برای خلق آثار تزیینی مانند لحاف یا رومیزی.
- آجیده‌دوزی: دوخت سنتی با برجستگی‌های نرم؛ بیشتر برای تزئین لباس و پارچه‌های سنتی.
- نقاشی روی شیشه: هنر رنگ‌آمیزی شیشه با طرح‌های سنتی و گل‌وبوته؛ استفاده تزئینی در قاب و آینه.
- نقاشی روی پارچه: ترسیم نقش و نگار با رنگ‌های ثابت بر پارچه‌های سنتی.
- سرمه‌دوزی: دوخت با نخ‌های نقره‌ای یا طلایی روی پارچه‌های مخمل یا ابریشم.
- معرق‌کاری: چیدمان تکه‌های چوب رنگی یا فلز برای ساخت تابلو یا قاب آینه.
- منبت‌کاری: حجاری روی چوب با ابزار دستی؛ در ساخت در، دسته صندلی، تابلو.
- ملیله‌کاری: ساخت اشیای زینتی از مفتول‌های نقره‌گون؛ اغلب در اقلام گران‌قیمت کاربرد دارد.
حصیربافی و مواد گیاهی
بافتهای گیاهی در لرستان از دیرباز بخشی جدانشدنی از زندگی روزمره مردم، به‌ویژه در مناطق روستایی و عشایری بوده‌اند. استفاده از نی، ترکه، پخل و الیاف طبیعی، نه‌تنها به خلق وسایل کاربردی انجامیده بلکه آثار زیبایی نیز به‌وجود آورده که در بازارهای محلی به عنوان سوغات لرستان به فروش می‌رسند. این هنرها با محیط‌زیست سازگارند و همچنان به روش‌های سنتی و دستی در شهرهایی مانند پلدختر، کوهدشت و نورآباد تولید می‌شوند.
- کپو‌بافی: ترکیب نی و کامواهای رنگی برای ساخت سبدهای تزیینی و درب‌دار.
- چم‌بافی: حصیر ضخیم و محکم با نقش‌های هندسی برای استفاده به‌عنوان زیرانداز یا دیوارکوب.
- ترکه‌بافی: بافت سبد با شاخه‌های تازه درختان بید یا توت؛ رایج در مناطق پلدختر.
- چیغ‌بافی: پرده یا دیوارپوش قابل‌جمع با نخ‌های رنگی و چوب نازک؛ مخصوص سیاه‌چادرها.
- پخل‌بافی: بافت نوارهای ضخیم از الیاف گیاهی برای کاربردهای صنعتی و سنتی.
- حصیربافی (بوریا): استفاده از ساقه نی برای ساخت زیرانداز و ظروف؛ سنتی‌ترین شکل بافت در لرستان.
صنایع چرمی
صنایع چرمی یکی دیگر از حوزه‌های مهم و اصیل در صنایع دستی لرستان است که ریشه در سبک زندگی عشایری و دامداری منطقه دارد. استفاده از چرم طبیعی در تولید لوازم کاربردی و تزیینی، قرن‌هاست که در شهرهایی مانند دورود و خرم‌آباد رواج دارد. این هنرها معمولاً با دست و ابزار سنتی انجام می‌شوند و محصولات آن‌ها به‌دلیل دوام بالا و طراحی خاص، همچنان در بازارهای محلی و نمایشگاه‌های صنایع دستی مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرند.
- چرم‌دوزی سنتی: دوخت کیف، جلد کتاب، کفش و قاب‌های تزیینی با چرم طبیعی.
- سراجی: ساخت لوازم سوارکاری و بند و افسار با چرم؛ حرفه‌ای قدیمی در دورود.
- معرق چرم: بریدن و چسباندن قطعات چرم رنگی برای ساخت آثار تزئینی.
- جلدسازی چرمی: تهیه جلد کتاب، سررسید یا دفتر با نقش‌های سنتی.
- زین‌سازی: ساخت زین اسب و لوازم جانبی سوارکاری با هنر دست.
سازسازی سنتی
ساخت کمانچه گل‌واژه یکی از هنرهای کم‌نظیر و افتخارآمیز در میان صنایع دستی لرستان است که در شهرستان ازنا به‌صورت محدود و کاملاً سنتی انجام می‌شود. این کمانچه با صدایی نرم، غنی و نافذ شناخته می‌شود و به‌عنوان سازی ثبت‌شده در فهرست میراث معنوی یونسکو، جایگاه ویژه‌ای در موسیقی نواحی ایران دارد. فرآیند ساخت این ساز ظریف و دقیق، نیازمند مهارت بالا و شناخت عمیق از چوب، صدا و فرم است و تنها چند استادکار در ازنا این دانش را حفظ کرده‌اند. کمانچه گل‌واژه نه‌تنها یک ساز موسیقایی، بلکه نمادی از فرهنگ، هنر و هویت موسیقیایی مردم لرستان به شمار می‌آید.
سوغات لرستان از لحاظ جغرافیایی
سوغات لرستان تنها به تنوع محصول محدود نمی‌شود، بلکه به شکل جالبی از نظر جغرافیایی نیز پراکندگی دارد. هر شهر و شهرستان در این استان، بخشی از گنجینه فرهنگ و هنر لرستان را در دل خود دارد. این تقسیم‌بندی جغرافیایی کمک می‌کند تا در سفر به هر نقطه از استان، بدانید چه سوغاتی را باید جست‌وجو کنید. از سوغات خرم‌آباد تا صنایع دستی بروجرد، از سوغات نورآباد لرستان تا محصولات منحصر به‌فرد دورود و ازنا، این لیست به شما کمک می‌کند تا با چشمی باز و هدفمند انتخاب کنید.
سوغات خرم آباد – تنوع در بافت و خوراک
- نمدمالی: تولید انواع کلاه، زیرانداز، و پوشاک نمدی در بازارهای سنتی شهر.
- جاجیم‌بافی: دست‌بافته‌های رنگارنگ با طرح‌های شونه و گلی، حاصل ذوق عشایر.
- شیرینی آردی: یکی از پرطرفدارترین شیرینی‌های محلی لرستان با ماندگاری بالا.
- ورشوسازی (منتسب): برخی بازارها محصولات بروجرد را با عنوان خرم‌آباد می‌فروشند.
- حصیربافی: زیراندازها و ظروف حصیری با مواد طبیعی، تولید دست روستاییان اطراف خرم‌آباد.
بروجرد – قطب سوغات هنری و شیرینی
- مرکز ورشوسازی ایران: ظروفی مانند سماور، سینی، قوری و استکان‌های ورشو با طرح‌های اصیل.
- کلوچه قندی بروجردی: شیرینی سنتی با مغز بادام و روغن حیوانی، مناسب برای هدیه و پذیرایی.
- حرمی‌بافی: بافتهای با نقش گل و پروانه، اندازه‌ای مشخص و استفاده تزئینی یا کاربردی.
- ماشته‌بافی: دست‌بافتی مشابه جاجیم با طرح‌های هندسی متنوع، تولید زنان هنرمند محلی.
دلفان (نورآباد) – عطر روغن و نقش گلیم
- روغن حیوانی دلفان: مشهورترین روغن سنتی ایران، تهیه‌شده از شیر دام‌های کوهستانی.
- گلیم‌بافی: بافت گلیم با تار و پود پشمی و رنگ‌های سنتی مانند آبی، سبز، سیاه.
ازنا-سازسازی با شهرت جهانی
- ساخت کمانچه گل‌واژه: ازنا تنها مرکز ساخت این ساز ثبت‌شده در فهرست جهانی یونسکو است.
کوهدشت – هنر سیاه‌چادر عشایری
- سیاه‌چادر‌بافی: بافت چادرهای عشایری از موی بز، مقاوم در برابر شرایط آب‌وهوایی سخت.
دورود – مرکز هنرهای چرمی
- صنایع چرمی: تولید انواع کیف، کفش، زین و لوازم سوارکاری با چرم محلی.
پلدختر – بافت از دل طبیعت
- حصیربافی و مشتقات: ساخت سبد، بوریا، کپو و چیغ با نی‌های طبیعی در کنار رودخانه‌های پلدختر.
نتیجه گیری
سوغات لرستان تنها مجموعه‌ای از محصولات نیست، بلکه آیینه‌ای از زندگی، فرهنگ و ذوق مردمان این دیار است؛ از شیرینی‌های محلی که طعم سنت را در خود دارند، تا صنایع دستی‌ای که حاصل دست‌های هنرمند زنان و مردان عشایر است. هر کدام از این سوغاتی‌ها، حامل داستانی از طبیعت زاگرس، مهارت‌های بومی و هویت مردمی است که در دل کوه‌ها زیسته‌اند و فرهنگ‌شان را نسل به نسل حفظ کرده‌اند.
اگر به‌دنبال یادگاری ماندگار از سفر به این استان هستید، کافی است سری به بازارهای محلی آن بزنید تا معنای واقعی اصالت را در دستانتان حس کنید. و اگر می‌خواهید این تجربه را از نزدیک لمس کنید، پیشنهاد می‌کنیم نگاهی به صفحه‌ی تور لرستان بیندازید و با همراهی راهنمایان محلی، سفری به عمق فرهنگ و زیبایی‌های این استان داشته باشید.
پرسش‌های متداول درباره سوغات لرستان
۱. سوغات لرستان شامل چه چیزهایی می‌شود؟
ترکیبی از خوراکی‌های محلی، شیرینی‌ها، فرآورده‌های دامی و انواع صنایع دستی سنتی است.
۲. کدام شهرهای لرستان بیشترین تنوع سوغات را دارند؟
شهرهایی مانند خرم‌آباد، بروجرد، نورآباد، دورود و ازنا از مهم‌ترین مراکز تولید سوغات هستند.
۳. در خرم‌آباد چه سوغاتی بخریم؟
نمدمالی، جاجیم، شیرینی آردی و حصیربافی از مهم‌ترین سوغات‌های خرم‌آباد هستند.
۴. سوغات بروجرد شامل چه چیزهایی است؟
کلوچه قندی، ورشوسازی، حرمی‌بافی و ماشته‌بافی.
۵. ساز کمانچه سوغات کدام شهر است؟
شهرستان ازنا؛ محل ساخت کمانچه گل‌واژه، ساز ثبت‌شده در یونسکو می باشد.
۶. آیا سوغات خوراکی لرستان قابلیت نگهداری طولانی دارد؟
بله، بسیاری از خوراکی‌ها مانند شیرینی‌های آردی، برساق، روغن حیوانی و شیره انگور ماندگاری بالایی دارند.
۷. صنایع دستی معروف لرستان کدام‌اند؟
جاجیم‌بافی، گلیم‌بافی، ورشوسازی، چرم‌دوزی، حصیربافی و گیوه‌دوزی از شناخته‌شده‌ترین‌ها هستند.
۸. کدام سوغات لرستان برای هدیه دادن مناسب‌تر است؟
شیرینی‌های بسته‌بندی‌شده، روغن حیوانی، عسل کوهستانی و محصولات چرمی از گزینه‌های مناسب برای هدیه هستند.
۹. معروف‌ترین سوغات خوراکی لرستان چیست؟
نان ساجی، کلوچه بروجردی، شیرینی آردی، برساق و روغن حیوانی دلفان از مهم‌ترین خوراکی‌ها هستند.
خیلی عالی
لطف دارید شما